Alles wat je moet weten voor de start van het nieuwe veulenseizoen!

Als we spreken over de dracht bij paarden hebben we het over de periode vanaf de bevruchting plaatsvindt, tot wanneer het veulen geboren wordt. De draagtijd van een merrie varieert tussen de 320-370 dagen, met een gemiddelde van 330-345 dagen. Doorgaans wordt de dracht opgevolgd via rectale palpatie en echografie. Hieronder even de belangrijkste data en aandachtspunten op een rijtje:

• Dag 14: drachtdiagnose door middel van echografie. Om een mogelijke tweelingdracht vroegtijdig te verhelpen is het belangrijk dat dit voor dag 16 gebeurt. 
• De eerste 7 maanden van de dracht heeft de merrie geen extra of speciale voeding nodig zolang ze goed op gewicht is, alleen het supplementeren van natuurlijk vitamine E is aangeraden. De laatste 4 maanden geef je best kwalitatief hooi en een aanvullend krachtvoer geschikt voor drachtige merries. Zorg voor voldoende eiwitten, calcium, fosfor en andere essentiële mineralen. Vraag ons gerust raad naar welke voeding bij jouw paard past. 
• Vaccinaties zijn belangrijk om de moeder en het ongeboren veulen te beschermen. Geef een rhinopneumonie vaccinatie op maand 5,7 en 9 van de dracht. Een booster van influenza en tetanus wordt gegeven op 4-6 weken voor de uitgerekende datum. Dit verhoogt de hoeveelheid antistoffen die via de biestmelk wordt doorgegeven.
• Volg een gericht ontwormingsschema voor de merrie, met nadruk op een ontworming 10-14 dagen voor de uitgerekende datum. Op deze manier zal je het veulen beschermen tegen onder andere de veulenworm.
• Vanaf 9 maanden kan er echografisch gecontroleerd worden of het veulen correct gepositioneerd is in de baarmoeder.

Zoals hierboven reeds aangehaald wordt een veulen gemiddeld tussen dag 330 en 345 van de dracht geboren. In uitzonderlijke gevallen gebeurt het dat een veulen vroeger of later ter wereld komt...

• Voor dag 300: het veulen is niet levensvatbaar 
• Tussen dag 300 en 320: het veulen is prematuur en heeft mogelijks intensieve zorg in een paardenkliniek nodig.
• Vanaf dag 370 dagen: men spreekt vanaf nu van een verlengde dracht. Zowel onschuldige (kouder seizoen, eerste veulen, oudere merrie...) als levensbedreigende zaken kunnen aan de oorzaak liggen.

Het exacte moment van de geboorte bij de merrie voorspellen is lastig, maar er zijn een aantal duidelijke signalen dat de bevalling nadert:

1. Uierontwikkeling en melkafgifte: 2-4 weken voor de bevalling begint de uier op te zwellen, maar het is pas 4-6 dagen voor de bevalling dat de spenen zich ook echt gaan vullen met melk. Ten slotte zullen er 24-48 uur voor de bevalling witte of gele biestdruppels zichtbaar zijn ('kegelen').
2. Gedragsveranderingen: de merrie wordt wat onrustiger, kijkt vaker naar de flank/buik en zal minder of juist meer gaan eten. Let op dat dit niet verward wordt met een paard met koliek! 

Enkele uren voor de bevalling zullen er enkele duidelijke voorteken plaatsvinden. Hierover is er meer te lezen in het volgende stuk van deze blogpost: 'de partus'.

De geboorte of partus van een merrie verloopt meestal snel en bestaat uit drie fasen: FASE 1 of de voorbereidingsfase, FASE 2 of de uitdrijvingsfase en FASE 3 of de nageboorte. Elke fase is te herkennen aan enkele specifieke gebeurtenissen en neemt een bepaalde tijd in beslag. 

1. De voorbereidingsfase: 30 minuten - 4 uur

In deze fase bereid de merrie zich voor op de aankomende bevalling. Baarmoedercontracties nemen toe in frequentie en in intensiteit, de cervix begint zich te openen en het veulen neemt zijn definitieve positie in de baarmoeder in. Uitwendig is deze fase te herkennen aan het verlies van melk, flehmen, zweten, onrustig gedrag, kijken naar de flank, een opgeheven staart, frequent neerliggen en schrapen. 

     2. De uitdrijvingsfase: 3 - 20 minuten

Dit is de actieve fase van de bevalling waarbij het veulen effectief ter wereld zal komen. Deze fase start wanneer de vliezen rondom het veulen breken en het vruchtwater naar buiten komt. Dit vocht heeft een heldere, gele kleur en mag niet verward worden met de merrie die urineert. 

Merk op dat de tijdspanne dat deze fase mag duren zeer strikt genomen dient te worden! Een normale partus duur gemiddeld 16 minuten en per 10 minuten die erbij komen, gaat de kans op een levend veulen met 10% dalen. Als een veulen niet binnen de 20 minuten is geboren moet er onmiddellijk contact opgenomen worden met een dierenarts.

    3. Expulsie van de placenta: 30min - 3 uur

Na de geboorte van het veulen volgt de uitdrijving van de placenta en de restanten van het vliezencomplex. Deze fase dient ten laatste 3 uur na de geboorte voltooid te zijn. Meestal gaan we reeds ingrijpen indien er 2 uur na de geboorte nog steeds geen nageboorte afgekomen is. Een vertraagde of incomplete uitdrijving van de placenta kan namelijk erge complicaties veroorzaken. Het is belangrijk om steeds de placenta in een emmer te bewaren, zodat de dierenarts kan checken of deze compleet is en of er geen abnormaliteiten zichtbaar zijn. 

De eerste uren na de geboorte is het belangrijk om zowel veulen als merrie goed in de gaten te houden. Voor het veulen geldt volgende 123-regel:

• Na 1 uur: rechtstaan
• Na 2 uur: drinken. Het veulen dient wel reeds een zuigreflex te hebben binnen de 30 minuten na de geboorte.
• Na 3 uur: mesten (deze mest heet meconium en is eerder donkerbruin). Daarnaast is het gangbaar voor het veulen om binnen de 6-12 uur na de geboorte te urineren.

Voor de merrie is het vooral belangrijk dat, zoals hierboven reeds aangehaald, de placenta ten laatste 3 uur na de geboorte afgekomen is. Controleer steeds of de placenta compleet is, want vaak blijft er slechts een stuk achter in de baarmoeder, maar ook hier kan de merrie zeer ziek van worden. Houdt de merrie na de geboorte extra in de gaten voor koliek en controleer het geslachtsapparaat op eventuele scheuren of bloedingen.

Wanneer veulens te vroeg geboren worden (<320 dagen), spreken we van een prematuur veulen. Het gebeurt ook dat een veulen op tijd, of zelfs na de normale draagtijd wordt geboren, en toch onderontwikkeld is. In dit geval spreken we van een dysmatuur veulen. Beide veulens zijn zwak en hebben gespecialiseerde zorg nodig. Welke zaken wijzen er op dat een veulen prematuur of dysmatuur is?

• Het veulen is zeer klein, zwak en heeft een dunne vacht
• Typische slappe oren en zeer zachte hoefkapsels
• Moeite met ademhalen tgv onvoldoende longrijping
• Slechte of afwezig zuigreflex
• Slechte thermoregulatie: het veulen heeft moeite om zichzelf warm te houden.

De eerste melk of biestmelk is van onschatbare waarde voor een veulen. Net daarom is het zo belangrijk dat een pasgeboren veulen goed drinkt, maar ook dat de biest van goede kwaliteit is. Een veulen wordt namelijk zonder antistoffen geboren, en deze moeten de eerste 24 levensuren opgenomen worden via de melk. Om er zeker van te zijn dat je veulen voldoende antistoffen heeft opgenomen kan je tussen de 12 en 18 uur na de geboorte een specifieke antistoffen test laten uitvoeren. 

Heb je je merrie tijdens de dracht correct gevaccineerd en ontwormd? Deze zaken zijn belangrijk om te weten en zullen een rol spelen in de verdere opvolging/behandeling van het pasgeboren veulen. Herinnering nodig over welke vaccins en ontworming wanneer gegeven moeten worden? Ga dan snel even terug naar het begin van deze blogpost :)